Kofeina: bomba w wakuoli
Uwaga uwaga! Amerykańscy naukowcy ogłosili niedawno w czasopiśmie Drug and Alcohol Dependence niebywale odkrywcze doniesienie: kofeina zwiększa motywację szczurów!
Inna grupa w roku 95 na zlecenie NASA wykonała niebagatelne zestawienie: jak poszczególne substancje psychoaktywne zmieniają orientację pająków i obrazowała to przez poziom uporządkowania pajęczyn. Wniosek jest jeden: kofeina pająki nie motywuje, wręcz przeciwnie, bo w obrazie tej pajęczyny widać błogi chaos.
W moim przypadku jest odwrotnie – bez dawki kofeiny zaplatam sieć jak pająk pod jej wpływem, po double espresso: równiutko podążam z punktu A do B.
Przypatrzmy się tej najbardziej rozpowszechnionej na świecie, legalnej substancji psychoaktywnej syntetyzowanej przez rośliny.
Kofeina jest niewielką cząsteczką z grupy metyloksantyn (alkaloidy) podobną do wielu występujących w pestycydach i taka jest dla roślin jej rola. Zawarta w liściach limituje inwazję patogenów, – ta w nasionach – ogranicza w glebie szansę na kiełkowanie innych roślin.
Sfotografowane mikroskopem skaningowym kryształy kofeiny, cyfrowo kolorowane – w naturze kofeina jest biała.
Czysta kofeina jest silnie gorzka. Dobrze rozpuszcza się w wodzie w temp 100%, ale w temperaturze pokojowej to już tylko w chloroformie (smacznego).
Kofeina jest silnie toksyczna dla samej rośliny, dlatego w komórkach przechowywana jest w wakuoli – specjalnym „woreczku” wypełnionym głównie wodą, odgrodzonym membraną.
Występuję u wielu roślin, kawie, kamelii (herbata), orzechach koli, kakao, mate ale i cytrusach. Rośliny potrafią ją syntetyzować w młodych pędach, owocach, nasionach.
W nasionach Arabiki jest jej ok 1%, Robusta może mieć jej czterokrotnie więcej. Silniejsze wypalanie ziaren kawy tylko nieznacznie zmniejsza zawartość kofeiny, ale za to zmniejsza ich wagę. Dlatego też, aby klasycznie zaparzyć z 7g ziaren espresso potrzeba zmielić ich więcej, zatem taka kawa powinna być chyba bardziej wyskokowa.
Inaczej rzecz wygląda w przypadku zaparzania liści kamelii czyli podczas przygotowywania tzw. herbaty. Mitem jest, że ciemna herbata ma więcej kofeiny. Kolor jest wynikiem rozpuszczonych w niej garbników, dających głęboki, lekko cierpki smak.
Spożywanie kofeiny w odpowiedniej dozie (do 300mg) niesie same korzyści dla człowieka:
1. pobudza układ nerwowy ale i mięśnie (jest kompletnie wchłonięta przez 45 minut)
2. zwiększa koncentrację
3. podwyższa ciśnienie (błogosławieństwo dla niskociśnieniowców)
4. zmniejsza ryzyko choroby Parkinsona jak i cukrzycy II stopnia
5. chroni skórę przed poparzeniem słonecznym
6. nie powoduje osteoporozy (co się często, szczególnie w mediach słyszy)
7. działa rozkurczowo także na drogi oddechowe, ograniczając napady duszności u astmatyków
8. wzmaga metabolizm i rozkład tłuszczów w tkankach
9. prawdopodobnie zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera (badania z 2011 roku)
10. działa antyrakowo na niektóre typy nowotworów
Bezpieczna, dzienna dawka kofeiny w zależności od poziomu wrażliwości organizmu to 200-300 mg. Ile znajdziemy jej w popularnych napojach?
filiżanka kawy z ekspresu przelewowego: do 180mg
espresso: do 100mg
herbata 50mg
szklanka coli: do 50mg
Kilka ciekawych faktów na koniec:
- Dla zwierząt kofeina jest toksyczna – karmienie psa czy kota czekoladą może się źle skończyć.
- Popijanie kawą proszków przeciwbólowych znacznie wzmaga ich moc.
- Zwiększa się zanieczyszczenie wód kofeiną
- A co jeśli męczy nas zgaga? Kofeinę możesz też wąchać:
I na koniec : kofeina inspiruje
Podstawowa literatura:
Caffeine – calcium, effects, food, nutrition, body, diet, health, weight http://www.faqs.org/nutrition/Ca-De/Caffeine.html#ixzz22I6iEc2Q
Effect of coffee ingestion on physiological responses and ratings of perceived exertion during submaximal endurance exercise. Demura, S., Yamada, T., Terasawa, N. Graduate School of Natural Science & Technology, Kanazawa University. Perceptual and Motor Skills 2007 Dec;105(3 Pt 2):1109-16. [?]
Green tea polyphenols block the anticancer effects of bortezomib and other boronic acid-based proteasome inhibitors. Golden, E.B., Lam, P.Y., Kardosh, A., et al. Department of Pathology, University of Southern California Keck School of Medicine, Los Angeles, CA. Blood, 2009 Jun 4;113(23):5927-37. Epub 2009 Feb 3. ?]
Kwasumi M, Lemos B, Bradner JE, Thibodeau R, Kim Y-S, Schmidt M, Higgins E, Koo S-W, Angle ? Zahn A, Chen A, Levine D, Nguyen L, Heffernan TP, Longo I, Mandinova A, Lu Y-P, Conney AH and Nghiem P. 2011. Protection from UV ? induced skin carcinogenesis by genetic inhibition of the ataxia talangiectasia and Rad3 ? related (ATR) kinase. Proceedings of the National Academy of Sciences 33:13716-13721
Leszczyńska T and Pisulewki PM. 2004. Wpływ wybranych składników żywności na aktywność psychofizyczną człowieka. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 38:12-24
Li J, Seibold P, Chang ? Claude J, Flesch ? Janys D, Liu J, Czene K, Humphreys K and Hall P. 2011. Coffee consumption midifies risk of estrogen ? receptor negative breast cancer. Breast Cancer Research 13:R49
Lopez ? Garcia E, Rodriguez ? Artalejo F, Rexrode KM, Logroscino G, Hu FB and van Dam RM. 2009. Coffee consumption and risk of stroke in women. Circulation 119:1116-1123
Nawrot, P.; Jordan, S.; Eastwood, J.; Rotstein, J.; Hugenholtz, A.; and Feeley, M. (2003). „Effects of Caffeine on Human Health.” Food Additives and Contaminants 20:1?30.
Sizer, Frances, and Whitney, Eleanor. (2003). Nutrition: Concepts and Controversies. Belmont, CA: Wadsworth/Thomson Learning.
Smith, A. (2002). „Effects of Caffeine on Human Behavior.” Food and Chemical Toxicology 40:1243?1255.
Weinberg, Bennett Alan, and Bealer, Bonnie K. (2002). The World of Caffeine: The Science and Culture of the World’s Most Popular Drug. London: Taylor & Francis.
